علوم و فنون دهم

ردیف

متن سوال

بارم

1

هر چیزی که ذهن ما را به پویایی درآورد ................................. است.

25/0

2

درستی یا نادرستی عبارت زیر را مشخص کنید.

« فصاحت، به چگونگی و کیفیت واژگان بازمی­گردد و بلاغت، هم به فصاحت توجّه دارد و هم به چگونگی معنا و محتواى کلام.»    درست                              نادرست

25/0

3

کدام گزینه مربوط به قلمرو زبانی و سطح دستوری بررسی متن نیست؟

 الف) ترکیبات و قواعد دستوری                          ب)روابط معناییِ کلمات                  

 ج)کاربردهای دستور تاریخی                             د)کوتاهی و بلندی جمله ها

25/0

4

هر کدام از آرایه های زیر در چه سطحی از سطوح سه گانه قلمرو ادبی و عناصر زیبایی آفرینی قرار می­گیرند.                  الف) مجاز:                                   ب) ایهام:                                        

5/0

5

قدیمی­ترین طبقه بندی انواع ادبی در چهار نوع حماسی، تعلیمی، غنایی و نمایشی در کدام کشور انجام شده است؟

25/0

6

عمده ترین مرکز فرهنگی در زمان سامانیان کدام شهر بود؟

25/0

7

نویسندگان کتب زیر را بنویسید.

تاریخ بلعمی:                                             شاهنامۀ ابومنصوری:

5/0

8

دو مورد از ویژگی­های شعر سبک خراسانی در قلمرو زبانی را بنویسید.

5/0

9

ویژگی اصلی نثر موزون چیست؟

25/0

10

برای کلمات زیر واژه­هایی هم وزن و هم­آهنگ بنویسید.

جام:                                           شایسته:

5/0

11

هر بیت را به هجاهای تشکیل دهندۀ آن تجزیه کنید؛ سپس هر هجا را با علامت خاص آن بنویسید.

چنین است کیهان پر درد و رنج    //      چه نازی به نام و چه نازی به گنج

مطربان گویی در آوازند و مستان در سماع   //    شاهدان د رحالت و شوریدگان در های و هوی

1

12

هر هجا (بخش) چند مصوّت دارد؟ 

25/0

13

کلمه­ای بنویسید که با الگوی هجایی مقابل هم وزن باشد.     ــ Uــ ــ :  (                              )

25/0

15

هجاهای کلمات زیر را مشخص کنید.   کوهستان:                         پیش­دبستانی:

5/0

14

با توجه به بیت به سؤالات پاسخ دهید.

« کی شعرتر انگیزد خاطر که حزین باشد؟             یک نکته از این معنی، گفتیم و همین باشد »

الف) ردیف بیت را بیابید.

ب) قافیه­ها را مشخص کنید.

ج) هجاهای قافیه را در دو  کلمۀ قافیه مشخص کنید.

د) حروف قافیه را در دو کلمۀ قافیه مشخص کنید.

1

15

قاعدۀ قافیه را در ابیات زیر مشخص کنید. (همراه با حروف قافیه)

الف) « نکونام و صاحب دل و حق پرَست             خط عارضش خوش­تر ا ز خطّ دسَت»

ب) « یار بد، مار است هین بگریز از او              تا نریزد بر تو زهر، آن زشت­خو»

5/0

16

آرایه­های مناسب را مقابل ابیات بنویسید. ( هر آرایه فقط در مقابل یک بیت و  هر بیت فقط یک آرایه)

( ترصیع -  واج­آرایی -  موازنه -  جناس)

-   گر عزم جفا داری، سر در رهت اندازم     //   ور راه وفا گیری، جان در قدمت ریزم

-   دانه باشی مرغکانت برچِنَند   //  غنچه باشی کودکانت برکَنَند

-   در دل ندهم ره پس از این مهر بتان را     //     مُهر لب او  بر در این خانه نهادیم

-   حبیب خدای جهان آفرین نگه کر د  //    بر رو ی مردان دین

1

17

آیا عبارت زیر را می­توان مسجع نامید؟ توضیح دهید.

«پادشاهی او راست زیبنده، خدایی او راست درخورنده، بلندی و برتری از درگاه او جوی و بس.»

5/0

18

انواع جناس را در ابیات زیر مشخّص کنید.

الف)« وقت است تا برگ سفر بر باره بندیم     //   دل بر عبور از سدّ خار و خاره بندیم»

ب) « ای مرغ اگر پری به سر کوی آن صنم     //     پیغام دوستان برسانی بدان پری»

5/0

19

در جملات زیر، انواع سجع را بیابید و  نوع آنها را مشخّص کنید. ( دو مورد)

« باران رحمت بی­حسابش همه را رسیده، و خوان نعمت بی دریغش، همه جا کشیده.»

5/0

20

تفاوت ترصیع با موازنه چیست؟

25/0

21

در کدام گزینه جناس «هم­ریشگی یا اشتقاق» وجود دارد؟

الف) ای دلیل دلِ گم گشته، خدا را مددی    //   که غریب ار نبرد ره، به دلالت برود

ب) زد به دلم در آتشی، عشق بتی که نام او    //   زُهره و آفتاب را زَهره به آب می کند

ج) به مُلکِ جَم، مشو غرّه که این پیران رویین تن   //  به دستانت به دست آرد، اگر خود پور دستانی

د) وه چه بیگانه گذشتی، نه کلامی نه سلامی    //     نه نگاهی به نویدی، نه امیدی به پیامی

25/0

22

با توجه به شعر به سؤالات پاسخ دهید.

« از حقیقت کم کسی آگاه  شد         از قیاس بد بسی گمراه شد

معرفت زین جا تفاوت یافته است           این یکی محراب و آن بت یافته است

چون بتابد آفتاب معرفت            از سپهرِ این رهِ عالی صفت

هر یکی بینا شود بر قدر خویش          باز یابد در حقیقت صدر خویش»

الف) معنی کلمات مشخص شده را بنویسید. (5/0)

ب) بین «آفتاب» و «سپهر» از نظر معنایی چه نوع ارتباطی وجود دارد؟ (5/0)

ج) در بیت دوم نهاد و متمم را بیابید.(5/0)

د) یک واژۀ ساده و یک واژۀ مشتق در ابیات بیابید.(5/0)

ه) یک تشبیه بلیغ بیابید و ارکان تشبیه را مشخص کنید.(5/0)

و) در بیت اول ردیف و قافیه ها را مشخص کنید.(5/0)

ز) قالب این شعر چیست؟ (25/0)

ک) بیت سوم را به فارسی روان برگردانید.(1)

ل) مفهوم و پیام بیت اول را بنویسید.(5/0)

م) این شعر از نظر نوع ادبی در چه نوعی قرار می­گیرد؟(25/0)

5

23

با توجه به متن به سؤالات پاسخ دهید.

  عاملِ شهری به خلیفه نبشت که دیوار شهر، خراب شده است، آن را عمارت باید کردن. جواب نبشت که شهر را از عدل، دیوار کن و راه ها از ظلم و خوف پاک کن، که حاجت نیست به گِل و خشت و سنگ و گچ.

الف) معنی کلمات مشخص شده را بنویسید. (5/0)

ب) بین «گل» و «خشت» از نظر معنایی چه نوع ارتباطی وجود دارد؟ (5/0)

ج) نوع « را» در عبارت مقابل را بنویسید. « که شهر را از عدل، دیوار کن »  (5/0)

د) دو واژۀ متضاد در متن بیابید.(5/0)

ه) یک تشبیه در متن بیابید و ارکان تشبیه را مشخص کنید. (5/0)

و) کلمه­ای بیابید که شکل نوشتاری و تلفظی آن در گذر زمان مقداری تفاوت یافته است.(25/0)

ز) یک نمونه مراعات نظیر در متن بیابید .(5/0)

ک) عبارت مقابل را به فارسی روان برگردانید. « عاملِ شهری به خلیفه نبشت که دیوار شهر، خراب شده است، آن را عمارت باید کردن.»(1)

ل) مفهوم و پیام حکایت را بنویسید.(5/0)

م) این شعر از نظر نوع ادبی در چه نوعی قرار می­گیرد؟(25/0)

                                                                                                                                             پیروز باشید فرهادی

5